Cuộc đời Dận Thì

Doãn Thì nguyên danh là Bảo Thanh (保清), sau đổi thành Dận Thì (chữ Mãn:ᡳᠨ ᡷᡳ, chữ Hán: 胤禔, bính âm: In Jy)[1] sinh vào giờ Ngọ ngày 14 tháng 2 (âm lịch) năm Khang Hi thứ 11 (1672) [2][3]. Sau khi 4 người con trai đầu tiên chết yểu, theo quy định không xếp thứ tự, ông được chỉ định là "Hoàng trưởng tử", là người con trai cả tính trong số những người con sống tới tuổi trưởng thành của Khang Hi Đế. Sinh mẫu của ông là Huệ phi, là một trong những phi tần đầu tiên của Khang Hi Đế[4].

Theo lệ, Hoàng tử lúc nhỏ sẽ được dưỡng ngoài cung nên ông được nuôi dưỡng ở phủ Nội vụ phủ Tổng quản Cát Lộc (噶禄), thúc bá của Thành phi.

Năm Khang Hi thứ 29 (1690), Khang Hi Đế mệnh ông làm phó tướng cho Dụ Thân vương Phúc Toàn cùng chống cự Mông Cổ Cát Nhĩ Đan, nhưng vì hai người không chịu phối hợp mà ông bị gọi trở về. Năm thứ 35 (1696), ông lại theo Khang Hi Đế thân chinh đánh Cát Nhĩ Đan[5][6].

Năm thứ 37 (1698), ông được phong Trực Quận vương (直郡王)[7].

Năm thứ 47 (1708), vì hành vi ở tái ngoại, Khang Hi Đế phế ngôi vị Thái tử của Dận Nhưng (胤礽). Khang Hi Đế đã lệnh ông giám sát Dận Nhưng, suốt quãng đường từ tái ngoại về Kinh đều do ông trông chừng. 

Đoạt đích

Dận Thì một lòng muốn đoạt đích kế thừa đại thống, ông tỉ mỉ chú ý thái độ của Khang Hi Đế đối với Hoàng Thái tử Dận Nhưng. Bắt đầu từ năm Khang Hi thứ 29 (1690) đến năm thứ 47 (1708), gần 20 năm trở lại, giữa Khang Hi Đế và Dận Nhưng phát sinh rất nhiều sự kiện dẫn đến quan hệ thay đổi. Cho đến khi sự kiện phế Thái tử lần đầu tiên xảy ra, ông cho rằng cơ hội cùng thời cơ để ông giành được Trữ vị đã đến.

Dận Thì có rất nhiều lợi thế trong việc tranh đoạt trữ vị: vị trí Trưởng tử, Đại học sĩ Nạp Lan Minh Châu là thúc tổ của ông, ông lại được Khang Hi Đế rất sủng ái. Vì có thể đoạt đích thành công, ông đã bỏ ra rất nhiều công sức

Ông cho rằng Khang Hi Đế lập đích bất thành ắt phải lập trưởng. Nhưng Khang Hi Đế đã phát hiện ra dã tâm của ông. Năm thứ 47 (1708), ngày 4 tháng 9, sau khi tuyên bố giam giữ Dận Nhưng, Khang Hi Đế tuyên dụ:

朕前命直郡王胤禔善护朕躬, 并无欲立胤禔为皇太子之意. 胤禔秉性躁急, 愚顽, 岂可立为皇太子?

.

Trẫm tiền mệnh Trực Quận vương Dận Thì thiện hộ trẫm cung, tịnh vô dục lập Dận Thì vi Hoàng thái tử chi ý. Dận Thì bỉnh tính táo cấp, ngu ngoan, khởi khả lập vi Hoàng Thái tử?

Dận Thì chỉ nhìn được cái lợi trước mắt, lại khuyên Khang Hi Đế xử tử Dận Nhưng, nói rằng: "Hôm nay (ta) muốn giết Dận Nhưng, không cần đợi Hoàng phụ ra tay" [8], Khang Hi Đế nghe được cực kì sửng sốt, ý thức được Dận Thì vì mưu đoạt trữ vị đã muốn giết Dận Nhưng, nếu thực hiện được thì hậu quả vô cùng nghiêm trọng. Khang Hi Đế lần nữa phê bình Dận Thì:

不谙君臣大义, 不念父子至情, 天理国法, 皆所不容.

.

Bất am quân thần đại nghĩa, bất niệm phụ tử chí tình, thiên lý quốc pháp, giai sở bất dung.

Biết bản thân mình khó lòng tranh đoạt trữ vị, ông liền muốn đề cử Dận Tự, người có quan hệ mật thiết với mình nhất (thuở nhỏ Dận Tự do sinh mẫu của ông là Huệ phi nuôi dưỡng).

Ông lợi dụng việc Trương Minh Đức xem tướng, vì Dận Tự chế tạo dư luận, nói rằng: "Tương diện nhân Trương Minh Đức tằng tương Dận Tự, hậu tất đại quý"[9].Khang Hi Đế phái người truy xét, không chỉ tra ra sự tình xem tướng còn tra ra việc ông từng muốn mưu sát Hoàng Thái tử.

Tư liệu nguyên văn ghi chép:

张明德一案审结, 胤 禟, 胤祯供: "八阿哥曾语我等: '有看相人张姓者云, 皇太子行事凶恶已极, 彼有好汉, 可谋行刺. 我 (指八阿哥本人) 谓之曰, 此事甚大, 尔何等人, 乃辄敢出口, 尔有狂疾耶? 尔设此心, 断乎不可, 因逐之 (张明德) 去." 胤禩供: "曾以此语告诸阿哥是实." 问张明德口供亦无异.

.

Trương Minh Dức nhất án thẩm kết, Dận Đường, Dận Trinh cung: "Bát a ca tằng ngữ ngã đẳng: 'Hữu khán tương nhân trương tính giả vân, Hoàng Thái tử hành sự hung ác dĩ cực, bỉ hữu hảo hán, khả mưu hành thứ. Ngã (chỉ bát a ca bản nhân) vị chi viết, thử sự thậm đại, nhĩ hà đẳng nhân, nãi triếp cảm xuất khẩu, nhĩ hữu cuồng tật da? Nhĩ thiết thử tâm, đoạn hồ bất khả, nhân trục chi (Trương Minh Đức) khứ." Dận Tự cung: "Tằng dĩ thử ngữ cáo chư a ca thị thực." Vấn Trương Minh Đức khẩu cung diệc vô dị.

Về sau, Hoàng tam tử Dận Chỉ tố giác ông cùng với một Vu thuật sư (Mông Cổ Lạt ma Ba Hán Cách Long) đi lại rất thân thiết, sau khi điều tra phát hiện ông sử dụng tà thuật hãm hại Dận Nhưng, âm mưu ám hại huynh đệ, còn có vật chứng. Mẹ ông là Huệ phi tuyệt vọng, tấu xưng với Khang Hi Đế rằng Dận Thì bất hiếu, xin Khang Hi xử trí. Khang Hi Đế tức giận, nhưng không nỡ giết nhi tử thân sinh, lệnh tước bỏ hết phong hiệu của ông (1708) và giam lỏng ông ngay tại phủ đệ, trông coi chặt chẽ.[10]

Năm thứ 48 (1709), tháng 4, lúc đang Tuần du Tái ngoại, Khang Hi Đế hạ xuống một đạo dụ chỉ:

胤禔镇魇皇太子及诸皇子, 不念父母兄弟, 事无顾忌, 万一祸发, 朕在塞外, 三日后始闻, 何由制止?

.

Dận Thì trấn yểm Hoàng Thái tử cập chư Hoàng tử, bất niệm phụ mẫu huynh đệ, sự vô cố kỵ, vạn nhất họa phát, trẫm tại tắc ngoại, tam nhật hậu thủy văn, hà do chế chỉ?

Vương đại thần vội vàng thương nghị, quyết định phái 8 Hộ quân Tham lĩnh, 8 Hộ quân giáo, 18 Hộ quân của Bát kỳ vào phủ Dận Thì canh giữ. Khang Hi Đế vẫn chưa yên tâm, lại phái thêm Bối lặc Duyên Thọ (延寿), Bối tử Tô Nỗ (苏努), Công Ngạc Phi (公鄂飞), Đô thống Tân Thái (辛泰), Hộ quân Thống lĩnh Đồ Nhĩ Hải (图尔海), Trần Thái (陈泰) cùng 11 Chương kinh của Bát kỳ luân phiên theo dõi, còn dặn dò những quan viên này: "Nếu người nào bỏ rơi nhiệm vụ, gặp phải chính là tai ương diệt cửu tộc".[10]

Sau khi Ung Chính Đế lên ngôi đã đổi tên ông thành Doãn Thì để tránh kỵ huý.

Năm Ung Chính thứ 12 (1735) [11], giờ Mão ngày 1 tháng 11 (âm lịch), ông qua đời, hưởng thọ 64 tuổi và được táng theo nghi lễ dành cho Bối tử (贝子)[12].


Ung Chính Đế đã từng đánh giá về Dận Thì:[13]

"大阿哥残暴横肆, 暗行镇魇, 冀夺储位.

.

Đại a ca tàn bạo hoành tứ, ám hành trấn yểm, ký đoạt trữ vị"

Những lần xuất cung

Những lần Dận Thì theo Khang Hi xuất cung
NămThángMục đíchNgười đồng hành
16836Nghỉ mátHiếu Trang Thái hoàng Thái hậu, Hoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng tam tử Dận Chỉ
1685Tuần du Tái ngoạiHoàng Thái tử Dận Nhưng
1686Tuần du Tái ngoạiHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng tam tử Dận Chỉ, Hoàng tứ tử Dận Chân
16878Tuần du Tái ngoạiHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng tam tử Dận Chỉ, Hoàng tứ tử Dận Chân, Hoàng ngũ tử Dận Kì, Hoàng thất tử Dận Hựu, Hoàng bát tử Dận Tự
16922Tuần du ngoại ôHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng tứ tử Dận Chân
10Yết lăngHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng tam tử Dận Chỉ, Hoàng tứ tử Dận Chân
16932Tuần du ngoại ôHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng tam tử Dận Chỉ, Hoàng tứ tử Dận Chân, Hoàng ngũ tử Dận Kì, Hoàng thất tử Dận Hựu, Hoàng bát tử Dận Tự
8Tuần du Tái ngoạiHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng tam tử Dận Chỉ, Hoàng tứ tử Dận Chân, Hoàng ngũ tử Dận Kì, Hoàng thất tử Dận Hựu, Hoàng bát tử Dận Tự
17012Tuần du ngoại ôHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng tứ tử Dận Chân, Hoàng thập tam tử Dận Tường
5Tuần du Tái ngoạiHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng tam tử Dận Chỉ, Hoàng tứ tử Dận Chân, Hoàng ngũ tử Dận Kì, Hoàng thất tử Dận Hựu, Hoàng bát tử Dận Tự,

Hoàng thập tam tử Dận Tường, Hoàng thập tứ tử Dận Trinh, Hoàng thập ngũ tử Dận Vu, Hoàng thập lục tử Dận Lộc

17026Nghỉ mát Tái ngoạiHiếu Trang Thái Hoàng Thái hậu, Hoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng tứ tử Dận Chân,

Hoàng thập tam tử Dận Tường, Hoàng thập tứ tử Dận Trinh, Hoàng thập lục tử Dận Lộc

17035Tuần du Tái ngoạiHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng thập tam tử Dận Tường, Hoàng thập tứ tử Dận Trinh, Hoàng thập ngũ tử Dận Vu, Hoàng thập lục tử Dận Lộc
17046Tuần du Tái ngoạiHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng bát tử Dận Tự,

Hoàng thập tam tử Dận Tường, Hoàng thập tứ tử Dận Trinh, Hoàng thập ngũ tử Dận Vu, Hoàng thập lục tử Dận Lộc

17055Tuần du Tái ngoạiHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng thập tam tử Dận Tường, Hoàng thập ngũ tử Dận Vu, Hoàng thập lục tử Dận Lộc, Hoàng thập thất tử Dận Lễ
17062Tuần du ngoại ôHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng tứ tử Dận Chân, Hoàng cửu tử Dận Đường, Hoàng thập tam tử Dận Tường
5Tuần du Tái ngoạiHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng thập tam tử Dận Tường, Hoàng thập ngũ tử Dận Vu, Hoàng thập lục tử Dận Lộc
Yết lăngHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng thập tam tử Dận Tường
17071Nam tuầnHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng thập tam tử Dận Tường, Hoàng thập ngũ tử Dận Vu, Hoàng thập lục tử Dận Lộc
6Tuần du Tái ngoạiHoàng Thái tử Dận Nhưng,

Hoàng thập tam tử Dận Tường, Hoàng thập ngũ tử Dận Vu, Hoàng thập lục tử Dận Lộc, Hoàng thập thất tử Dận Lễ, Hoàng thập bát tử Dận Giới

17082Tuần du ngoại ôHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng thập tam tử Dận Tường, Hoàng thập ngũ tử Dận Vu, Hoàng thập lục tử Dận Lộc, Hoàng thập bát tử Dận Giới
5Tuần du Tái ngoạiHoàng Thái tử Dận Nhưng, Hoàng thập tam tử Dận Tường, Hoàng thập tứ tử Dận Trinh, Hoàng thập ngũ tử Dận Vu, Hoàng thập lục tử Dận Lộc,

Hoàng thập thất tử Dận Lễ, Hoàng thập bát tử Dận Giới

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Dận Thì http://blog.sina.com.cn/s/blog_4abb5a750101jfn6.ht... http://www.axjlzp.com/clan1737.html http://book.douban.com/subject/1024528/ https://book.douban.com/subject/1545861/ https://book.douban.com/subject/3158475/ https://book.douban.com/subject/4162448/ https://www.mingqingxiaoshuo.com/lishiyanyi/daqing... https://weibo.com/1253792373/B5VPUBbJa https://zh.wikisource.org/wiki/%E6%B8%85%E5%8F%B2%... https://zh.wikisource.org/wiki/%E6%B8%85%E5%8F%B2%...